06 dec De voeding kritisch onder de loep bij parodontitis!

Een mondhygienist heeft een patiënt (vrouw 43) die ze ‘parodontaal niet onder controle’ krijgt. Er is geen subgingivaal tandsteen aanwezig in de pockets en de patiënt heeft een goede mondhygiëne. Het bloedingspecentage is te hoog en de pockets reduceren niet. Er is een bacteriekweek gedaan en daar komt niets uit. De mondhygienist heeft samen met een collega naar deze patiënt gekeken en ze weten het niet goed meer. Het bloedglucose van mevrouw is geprikt. Deze was normaal. Mevrouw gebruikt geen medicatie en heeft een normaal postuur. Zij slikt geen extra vitamine D.

Voedingsanamnese

Volgens de dietary history methde 1 dag door de weeks en een dag in het weekend

Ontbijt

• Wisselt tussen yoghurt (meestal Griekse met 10 procent vet)
• In yoghurt kaneel en blauwe druiven of blauwe bessen of
• 1 snee bruin brood met kipfilet.
• 1-2 koppen groene thee of zoethout thee zonder suiker en melk

Tussendoor ochtend

• 2 koppen koffie zwart.
• 1 rijstwafel meergranen met filet american of kipfilet
• Af en toe iets zoet ipv rijstwafel, bijvoorbeeld speculaas. 

Lunch

• constanter tijdens werk. Wisselt thuis nu met Covid-19.
• 1-2 sneetjes bruin brood met filet american of kipfilet of tosti met kaas
• 2-3 x per week eitje (gekookt of gebakken in vloeibare margarine)
• In het weekend meestal twee worstenbroodjes

Tussendoor middag

• Fruit, maximaal 3 keer per week bijvoorbeeld banaan of appel.
• Groenten wel soms tussendoor, avocado of wortels. Alleen niet met constante regelmaat. 
• Ook thuisgemaakte soep tussendoor (nu ze thuiswerkt regelmatig)
• Geen zoete dranken alleen 1 keer per week jus d orange. 
• groene thee of zoethout thee zonder suiker en melk
• In het weekend borrel:
  1 handje nootjes gemengde ongezouten noten
  Blokjes kaas 50-75 gram of dun gesneden serranoham 50 gram.  
• Ma-do geen alcohol. In het weekend- wijntje (1 fles)

Avondmaaltijd

• Aardappelen niet tot nauwelijks
  Meestal rijst= zilvervliesrijst of basmati rijst of pasta (wit).
  Hoeveelheid 4-5 opscheplepels.
  Probeert vooral te luisteren naar haar lichaam. Is zich bewust dat ze soms te veel eet.
• Vlees vooral rundvlees of kip.
  1-2 x per week vis. Meestal zalm of witvis (pangasiusfilet), blikje tonijn soms voor salade
  Hoeveelheid 100-150 gram. 
• Half bord groenten broccoli of boontjes of roerbakpakket (gewicht onbekend)
• Geen sauzen en jus over gerechten. Bij Aziatisch gerecht wel woksaus en ketjap.
• Zout toegevoegd aan het kookwater

Verdeeld over de dag

• 1,5 liter water.
   

Bevindingen uit de anamnese

BMI en gewicht

De BMI van mevrouw is 26,2. Haar gewicht is nu 82 kilogram met een lengte van 1,77m. Een BMI hoger dan 25 betekent overgewicht. Om op een BMI tussen de 20-25 (normaal gewicht) te komen zou mevrouw maximaal 78 kg mogen wegen. Het advies is om het gewicht te reduceren en daarbij vooral de hoeveelheid buikvet als leidraad te nemen. Wij adviseren om in de praktijk de buikomvang te meten of de middel-heup ratio.

Waarom?

Parodontitis komt vaker voor bij mensen met overgewicht dan bij mensen zonder overgewicht. Dit heeft met name te maken met de productie van cytokinen (door buikvet) in het lichaam en dus ook invloed heeft op de toestand van het parodontium. Bij energie inname staat de kwaliteit van voeding centraal staan. Een kwalitatief goede voeding bestaat uit zo min mogelijk bewerkte producten.

In het weekend is de gerapporteerde energie-inname hoger dan (2228 kcal)  dan die van een (1306 kcal) doordeweekse dag. Het is aannemelijk dat mevrouw meer energie binnenkrijgt dan uit de anamnese is gekomen of een minder actieve levensstijl heeft dan is aangenomen. Er lijkt sprake te zijn van onderrapportage. De gemiddelde energiebehoefte van mevrouw op basis van leeftijd en lichte/ matig bewegingspatroon is 1873 – 2146 kcal/dag.

Vezels

De inname van voedingsvezels (gemiddeld 16 gram per dag) is te laag. Het advies is minimaal 25 gram per dag. Een hogere vezelinname draagt bij aan het verzadigingsgevoel. Dit kan zorgen voor een reductie aan energie inname en heeft dus ook invloed op het gewicht. 
Onderzoek toont eveneens aan dat proefpersonen met een hoge vezelinname minder vaak parodontitis ontwikkelen dan mensen met een lage vezelinname.  

Advies: 

Eet volkorenbrood, let bij de aankoop van brood op het vezelgehalte. Kies voor volkorenpasta en zilvervliesrijst. Meng dit eventueel eerst met de witte variant, zo kan de smaak wennen. Eet voldoende groente en fruit, belangrijke leveranciers van voedingsvezels. Aan de yoghurt kan men haverzemelen, noten en zaden toevoegen voor extra vezels. Denk aan lijnzaad, chiazaad, maanzaad etc.

Zoutinname

De maximale dagelijkse hoeveelheid zout is 6 gram per dag. De zoutinname van mevrouw op een gemiddelde doordeweekse dag is iets hoger dan 6 gram. In het weekend veel te hoog, bijna 10 gram. 

Advies:

Het advies is om de hoeveelheid zout te verlagen. Dit kan door als tussendoortje te kiezen voor onbewerkte groente, fruit en ongezouten noten en de hoeveelheid gezouten snacks en kant-en-klaar producten, kaas en vleeswaren te beperken (deze dragen voor 80% bij aan de zoutinname. 
Ook andere gemaksproducten bevatten veel zout zoals sauzen, bouillonblokjes, curry en andere dergelijke pasta’s. De verpakking lezen helpt bij de besluitvorming.
Om de zout (natrium) inname te reduceren is het belangrijk om te letten op de hoeveelheid zout die een product bevat en bescheiden zijn met het toevoegen van zout aan de maaltijd. Daarnaast kan het vervangen van zout met kruiden ook een passende optie zijn. Denk eraan dat de zout richtlijn op 6 gram per dag staat!

Er is zover ik weet geen direct verband tussen parodontitis en de zoutinname, maar wel met de algehele gezondheid. Naast zout heeft zoethout thee ook invloed op de bloeddruk.

Alcoholgebruik

Mevrouw drinkt in het weekend meer dan 1 glas per dag. De aanbeveling is niet meer dan 1 glas per dag te drinken en bij voorkeur niet. Alcohol gebruik heeft een negatief effect op parodontis. Meer hierover leest je hier. Ik schreef ook eerder deze blog.

Advies:

Geen alcohol

Fruit en groente inname

Op dit moment eet mevrouw maximaal drie stuks fruit per week. Dat is minder dan de aanbeveling van 2 stuks per dag. De hoeveelheid groente die mevrouw eet lijkt voldoende. Een half bord is meestal wel rond de 250 gram.

Advies:

Wij willen haar adviseren bewust te letten op voldoende inname van groente en fruit.
Ze kan deze richtlijn aanhouden: (minimaal) 200 gr fruit en (minimaal) 250 gr groente per dag moet het streven worden.

Micronutriënten

Mevrouw rookt een e-sigaret. Het is ons niet bekend welke invloed dit heeft op het vitamine C verbruik. Het vitamine C gehalte van rokers (normale sigaret) met parodontitis is vaak wel verlaagd. Wij raden aan dit te onderzoeken en in ieder geval de vitamine C inname te optimaliseren.

Uit de anamnese blijkt aanvullend dat haar calciuminname (400 mg) laag is. Bij parodontitis is een minimale inname van minimaal 500 mg wenselijk. Magnesium,  ijzer en B-vitamines zijn bij mevrouw ook aan de lage kant. Het is zinvol om de inname te verhogen door de voeding te optimaliseren. Als leidraad kan ze hierbij de schijf van vijf of de Voedingspiramide gebruiken. Voor de inname van voedingsstoffen verwijs ik naar de tabel helemaal onderaan de pagina.

Tot slot adviseren wij haar contact op te nemen met een diëtist, bij voorkeur met kennis over de relatie tussen voeding en parodontitis. De diëtist helpt bij het implementeren van een gezond voedingspatroon.

Tips voor in de praktijk:

• Meet de middelomtrek (en weeg de patiënt). Het is niet altijd makkelijk te zien of iemand overgewicht heeft
• Neem een voedingsanamnese af en/ of werk samen met een dietist. De meeste Nederlanders eten onvoldoende groente en fruit blijkt uit de laatste voedselconsumptiepeiling. Je kan hier dus bijna aan iedereen wel advies over geven. Een voorbeeld voeding vind je hier.

Inname van voedingsstoffen

Dikgedrukt en onderstreept: hoger dan de aanbeveling

Schuingedrukt en onderstreept: lager dan de aanbeveling